Kształcenie słuchu

nauczyciel: mgr Małgorzata Niemczyk

przedmiot nauczania: KSZTAŁCENIE SŁUCHU

stosowane podręczniki, opracowania i przykłady do analizy:

• J.E. Lasocki - „Solfeż”
• M. Dziewulska i A.Frączkiewicz - „Materiały do kształcenia słuchu ”
• M. Danyszowa i M.Leitner - „Zbiór ćwiczeń do kształcenia słuchu ”
• J.Dzielska i L.Kaszycki - „Podręcznik do kształcenia słuchu ”
• J.Dzielska - „Materiały pomocnicze do kształcenia słuchu”
• D. Dobrowolska - Marucha - „Ćwiczenia do kształcenia słuchu” wraz z  przykładami nagrań
• M. Wacholc - „Solfeż elementarny”
• J.S.Bach - „Chorały - w starych kluczach na chór 4-głosowy”
• J.S.Bach - „Inwencje– 2 głosowe i 3 głosowe”
• J.S.Bach - „Choralmelodien”
• J.S.Bach - „Preludia i fugi na fortepian”
• J.S.Bach - „Małe preludia”
• I.Targońska - „Ćwiczenia harmoniczne i strukturalne do kształcenia słuchu”
• Ks.J.Siedlecki - „Spiewnik kościelny”
• Zestawy dyktand i przykładów uzyskanych z różnych szkół i uczelni muzycznych w Polsce
• M.Niemczyk - własne zadania, dyktanda oraz przykłady muzyczne

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z KSZTALCENIA SŁUCHU
w POSM im Fr Chopina w Krakowie rok szkolny 2005/2006

System zawiera:

- wymagania programowe;
- określenie za co uczeń będzie oceniany;
- wymagania na poszczególne oceny;
- sposoby i częstotliwość sprawdzania osiągnięć edukacyjnych,
- sposób i terminy poprawiania ocen niedostatecznych i zaliczania zaległości;
- warunki i tryb uzyskania wyższych ocen klasyfikacyjnych,
- określenie rodzajów zadań domowych;
- wymagania dotyczące obowiązku posiadania pomocy naukowych (podręczników, zeszytów itp.);
- sposoby oceniania aktywności ucznia na lekcji;
- określenie, kiedy i dlaczego uczeń może być nieprzygotowany do lekcji;
- kontakty z rodzicami w celu informowania ich o sukcesach oraz niepowodzeniach ucznia;
- formy współpracy i pomocy pozalekcyjnej.

Wymagania programowe:

- Wymagania programowe sporządzone w oparciu o podstawę programową zawartą w treści Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 19 sierpnia 2002 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego (Dz. U. Nr 138 poz. 1164).
- Kryteria oceny z kształcenia słuchu w załączeniu.

Ocenianie:

Oceny są jawne i uczeń informowany jest o nich na bieżąco.

Uczeń oceniany jest w trzech obszarach:

1. za pracę na lekcji:

• rozpoznawanie, nazywanie i zapisanie wielkości interwałów, trójdźwięków, czterodźwięków, łańcuchów dźwiękowych i przebiegów harmonicznych;
• zapis dyktand (pamięciowych 1- głosowych, 2- głosowych o rozszerzonej tonalności, 3- głosowych; harmonicznych, rytmicznych i melodyczno - rytmicznych);
• za interpretację głosową ćwiczeń i fragmentów z literatury muzycznej, z towarzyszeniem instrumentu;
• realizację ćwiczeń zespołowych;
• za aktywność,

2. za pracę w domu:

• przygotowanie ćwiczeń z nut i z pamięci, przeznaczonych do realizacji na głos oraz głos z instrumentem;
• za twórczość kompozytorską oraz przygotowanie prezentacji;

3. za udzielanie pomocy słabszym kolegom.

Wymagania na poszczególne oceny:

Celujący - uczeń posiada umiejętność szybkiego i trafnego rozpoznawania i określania zjawisk dźwiękowych (interwały trójdźwięki, czterodźwięki, łańcuchy dźwiękowe często określanych w wysokościach absolutnych) w formie pisemnej i ustnej. Potrafi bezbłędnie określać następstwa przebiegów rytmicznych i harmonicznych oraz interpretować je na instrumencie z równoczesną partią głosową. Uczeń ma zdolności bardzo szybkiego zapamiętania i odtworzenia zapisu melodii 1- głosowych, 2- głosowych tonalnych i a’ tonalnych, 4- głosowych harmonicznych i innych układów melodyczno- rytmicznych. Prezentuje czystość intonacji, łatwość śpiewania ćwiczeń jedno i wielogłosowych z wykorzystaniem zapisu w różnych kluczach z towarzyszeniem instrumentu (J. S. Bacha „Inwencje 2 i 3 głosowe”, „Chorały”,  „Fugi”). Realizowane zadania kompozytorskie ukazują bogactwo inwencji twórczej, dużą wrażliwość muzykalności i wyobraźnię muzyczną.

Bardzo dobry - uczeń posiada umiejętność bardzo szybkiego, bezbłędnego rozpoznawania i określania zjawisk dźwiękowych. Dokonuje samodzielnej korekty błędów w ćwiczeniach. Posiada także łatwość interpretacji praktycznej oraz zapisu ćwiczeń rytmicznych, melodyczno- rytmicznych i harmonicznych. Prawidłowo czyta nuty głosem, a miejsca trudniejsze pokonuje wykorzystując umiejętność analizy melodycznej i harmonicznej. Jest systematyczny i chętnie podejmuje współpracę z nauczycielem.

Dobry - uczeń pracuje systematycznie pod kierunkiem nauczyciela. Potrafi rozwinąć swoje zdolności słuchowe korzystając z wiedzy i umiejętności zdobytych na różnych przedmiotach muzycznych. Poprawnie rozpoznaje zjawiska dźwiękowe (interwały, trójdźwięki, czterodźwięki, łańcuchy dźwięków) i potrafi szybko korygować wskazane błędy. Zapisuje dyktanda muzyczne w umiarkowanym tempie. Widoczne są efekty pracy nad poprawą intonacji śpiewanych ćwiczeń. Potrafi ciekawie wykorzystać wskazówki kompozytorskie nauczyciela w ćwiczeniach tworzonych samodzielnie.

Dostateczny - uczeń potrafi rozpoznać zjawisko dźwiękowe w wolnym tempie, po wielokrotnym powtórzeniu. Ma kłopoty z samodzielnym zapisem wysokości dźwięków i wymaga ciągłej kontroli i pomocy nauczyciela. Intonacja śpiewanych ćwiczeń jest niedokładna, potrzebuje ciągłej korekty. Ma trudności z korelacją śpiewu z równocześnie realizowaną partią na instrumencie. Jego praca jest niesystematyczna, co ma bezpośredni wpływ na jego niski poziom sprawności słuchowej.

Dopuszczający - uczeń posiada zbyt małe możliwości i zdolności muzyczne, nie powtarza krótkich melodii, nie potrafi określić ilości zapisanych dźwięków i ich struktury, nie umie wykorzystać i zastosować podstawowej wiedzy z Zasad Muzyki i Harmonii (często jej nie posiada)(uwaga! ocena nie promuje)

Niedostateczny - uczeń nie nadaje się kształcenia muzycznego, nie powtarza dźwięków, nie potrafi wskazać kierunku melodii, nie posiada podstawowych zdolności, nie ma poczucia rytmu. Nie posiada wiadomości z Zasad Muzyki i Harmonii.

Sposoby i częstotliwość sprawdzania osiągnięć edukacyjnych:

Występują w formie:

- analizy słuchowej i określaniu symbolami (w ramach testów) interwałów, trójdźwięków, czterodźwięków, dominant septymowych, łańcuchów interwałowych i przebiegów harmonicznych (2 razy w miesiącu)

- dyktand (1 raz w tygodniu, wymiennie):

• pamięciowych 1 głosowych,
• 2 głosowych a’ tonalnych,
• 3 głosowych,
• 4 głosowych harmonicznych,
• melodyczno - rytmicznych;

- realizacji ćwiczeń głosowych (1 raz w tygodniu):

• ćwiczeń pamięciowych,
• ćwiczeń wykonanych a’ vista,
• ćwiczeń zespołowych,
• ćwiczeń melodyczno - rytmicznych,
• ćwiczeń na głos z instrumentem („Inwencje” i „Fugi” J.S Bacha ) (1 raz w tygodniu);

- prawidłowego wykonania ćwiczeń i układów rytmicznych (1 raz w tygodniu).

Poprawianie ocen niedostatecznych oraz zaliczanie zaległych partii materiału:

- oceny niedostateczne z pojedynczych ćwiczeń do 3 dni (do kolejnej lekcji),
- oceny niedostateczne z dużych partii materiału w wyniku długotrwałej absencji do 2 tygodni,
- zaliczanie zaległych partii materiału w wyniku długotrwałej absencji do 2 tygodni,
- uczeń, który za zgodą rodziców uzyskuje zwolnienie z jednego dnia (lub kilku godzin) powinien przed opuszczeniem szkoły skontaktować się z nauczycielem aby dokonać zaliczenia lub przenieść go na dzień następny albo kolejną lekcję.

Nauczyciel ma obowiązek mobilizować ucznia do szybkiego nadrabiania zaległości i zachęcać do systematycznej pracy. Uczeń ma możliwość zaliczania zaległych partii materiału poza lekcjami, w porach wspólnie ustalonych i dogodnych dla obu stron.

Warunki i tryb uzyskania wyższych ocen klasyfikacyjnych:

1. Warunki i tryb poprawy wyników niezadowalających w celu uzyskania wyższych ocen klasyfikacyjnych:

- nauczyciel ma obowiązek poinformować ucznia o proponowanej ocenie końcowej, co najmniej na dwa tygodnie przed konferencją klasyfikacyjną,
- poprawa oceny powinna odbyć się co najmniej na tydzień przed konferencją klasyfikacyjną,
- do poprawy może przystąpić ten uczeń, który w okresie semestru (roku) uczestniczył we wszystkich  sprawdzianach ustnych i pisemnych oraz złożył wszystkie prace domowe w terminie ustalonym  wspólnie z nauczycielem,
- poprawy oceny może dokonać uczeń, który w ciągu semestru opanował obowiązujący materiał w zakresie:

• 85% - na ocenę bardzo dobry
• 75% - na ocenę dobry
• 65% - na ocenę dostateczny
• 55% - na ocenę dopuszczający,

- przystępując do poprawy oceny uczeń przedkłada do wglądu nauczyciela uzupełniony zeszyt,
- do poprawy oceny może przystąpić uczeń ukazujący zainteresowanie przedmiotem z wyraźnym postępem w zdobywaniu wiedzy i umiejętności w przeciągu ostatniego okresu czasu, który nie sprawia problemów dyscyplinarnych na lekcji,
- nie może dokonać poprawy oceny klasyfikacyjnej ten uczeń, który wyraźnie opuszcza lekcje oraz zapowiedziane sprawdziany, a jego frekwencja na zajęciach jest niższa niż 80% obecności.
- treścią poprawy będzie przede wszystkim sprawdzenie poziomu wiedzy i umiejętności przede wszystkim z zakresu najsłabiej opanowanego materiału w semestrze (roku),
- aby poprawić ocenę klasyfikacyjną z kształcenia słuchu uczeń ma obowiązek napisać poprawnie 3 dyktanda (pamięciowe, 2-glosowe, harmoniczne) zawierające całość obowiązującej problematyki,  usłyszeć i określić podane zjawiska dźwiękowe w postaci interwałów, trójdźwięków, akordów oraz  przebiegów harmonicznych, prawidłowo interpretować ćwiczenia rytmiczne, wykonać głosem a’vista melodie 1-głosowe oraz wielogłosowe z towarzyszeniem instrumentu,
- przystąpienie do poprawy jest jednorazowe.

2. Warunki i tryb poprawy oceny niedostatecznej lub dopuszczającej w celu uzyskania wyższej oceny klasyfikacyjnej (uwaga! ocena dopuszczający nie promuje):

- nauczyciel ma obowiązek poinformować ucznia o zagrożeniu oceną niedostateczną, co najmniej na dwa tygodnie przed Konferencją Klasyfikacyjną,
- poprawa oceny powinna odbyć się na tydzień przed Konferencją Klasyfikacyjną,
- do poprawy oceny niedostatecznej lub dopuszczającej może przystąpić uczeń, który w ciągu semestru (roku) w 50% zrealizował założenia programowe, oddał przynajmniej połowę prac domowych, otrzymał wyniki pozytywne z połowy sprawdzianów pisemnych (dyktand) i odpowiedzi ustnych,
- nie może dokonać poprawy oceny klasyfikacyjnej ta osoba, u której absencja na lekcjach kształcenia słuchu wyniosła co najmniej 50%, (oprócz przypadków losowych) oraz uczeń, który nie przestrzegał regulaminu szkolnego, przeszkadzał w prowadzeniu zajęć, a jego problemy wychowawcze stały się głównym powodem niepowodzeń szkolnych,
- treścią poprawy będzie przede wszystkim sprawdzenie poziomu wiedzy i umiejętności z zakresu całości materiału w semestrze (roku),
- aby poprawić ocenę klasyfikacyjną z kształcenia słuchu uczeń ma obowiązek napisać poprawnie 3 dyktanda (pamięciowe, 2-glosowe, harmoniczne) zawierające całość obowiązującej problematyki, usłyszeć i określić podane zjawiska dźwiękowe w postaci interwałów, trójdźwięków, akordów oraz przebiegów harmonicznych, prawidłowo interpretować ćwiczenia rytmiczne, wykonać głosem a’vista melodie 1-głosowe oraz wielogłosowe z towarzyszeniem instrumentu,
- przed przystąpieniem do poprawy uczeń powinien okazać uzupełniony zeszyt,
- przystąpienie do poprawy jest jednorazowe.

Rodzaje zadań domowych:

- przygotowanie ćwiczeń głosowych z nut lub na pamięć (na bieżąco),
- przygotowanie ćwiczeń melodyczno - rytmicznych (na głos z instrumentem),
- ćwiczenia umiejętności śpiewania w starych kluczach,
- wystukiwanie układów rytmicznych
- opanowanie z nut i pamięciowe układów wielogłosowych (na głos z instrumentem lub interpretacji w zespole) („Inwencje”, „Fugi” „Chorały” J. S. Bacha)
- harmonizowanie pieśni ludowych i okolicznościowych oraz ich wykonanie (aranżowanie i komponowanie).

Pomoce dydaktyczne i przybory szkolne:

- zeszyty w pięciolinię,
- wskazane podręczniki i nuty,
- zeszyty do dyktand,
- przybory do pisania,
- nagrania,
- fortepian i wybrane instriumenty.

Aktywność ucznia na lekcji:

Uczeń powinien chętnie uczestniczyć w procesie tworzenia obrazu lekcji, realizując wspólnie z nauczycielem założenia  programowe. W odpowiedniej rubryce odnotowane są oceny oraz plusy (trzy plusy = bardzo dobry) za aktywność ucznia na lekcji.

Sposób traktowania uczniów nieprzygotowanych do zajęć:

Uczeń może być nieprzygotowany do zajęć szkolnych w przypadku:

- choroby trwającej dłużej niż 3 dni,
- nagłych sytuacji losowych zgłoszonych uprzednio przez rodziców (drogą pisemną lub telefoniczną),
- w dniach koncertów szkolnych i audycji, w których bierze udział,
- w sytuacji zgłoszenia tzw. „dnia klasowego” przez wszystkich uczniów.

W innych niczym nieuzasadnionych przypadkach, za brak przygotowania do zajęć uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Odpowiednie informacje dotyczące zaistniałego problemu powinny być odnotowane w dzienniku szkolnym.

Kontakty z rodzicami:

Oceny, sukcesy i niepowodzenia ucznia nauczyciel odnotowuje w rubryce zeszytu teoretycznego, do wglądu i potwierdzenia podpisem przez rodziców. W przypadku braku zainteresowania ze strony opiekuna wykładowca prosi o kontakt telefoniczny lub bezpośredni, a także wysyła pismo do domu, informując rodziców o problemach ich dziecka.

Formy współpracy i pomocy pozalekcyjnej:

Uczeń ma możliwość skorzystania z dodatkowych porad nauczyciela w czasie przerw lub poza zajęciami, w porach dogodnych dla obu stron.
Odbywa się to:

- po okresie długiej absencji spowodowanej chorobą,
- w przypadku niezrozumienia danego problemu,
- skonfrontowania z nauczycielem treści przygotowywanego zadania,
- w celu zaliczania zaległości.

Nauczyciel zachęca uczniów do współpracy i pomocy koleżeńskiej, nadzorując i nagradzając te działania dobrymi ocenami.